Schrijfcoaching: De 4 C's van een goede tekst

Hoe schrijf je een goede tekst?

Een goede tekst, of het nu in een boek is, een artikel of een blog, dient leesbaar te zijn en ervoor te zorgen dat een lezer de tekst serieus blijft nemen en die niet weg legt. Dat geldt voor zowel non-fictie als fictie. Daarvoor is het van belang om in ieder geval rekening te houden met de 4 C's (in het Engels). In haar boek 'How words get good' gaat editorial manager Rebecca Lee van Penguin Random House (één van de grootste uitgeverijen ter wereld) daar uitgebreid op in.

De 4 C's staan in het Engels voor 'Correct' (correct), 'Clear' (helder), 'Coherent' (samenhangend) en 'Consistent' (consequent). Als een tekst voldoet aan deze criteria dan is een tekst 'goed'. Ja, tussen aanhalingstekens, want over smaak valt altijd te twisten. In ieder geval voldoet een tekst met de 4 C's aan de minimale eisen. Daarom zijn deze wel degelijk van belang voor het schrijven van een goede tekst.

Correcte tekst

Het criterium van een correcte tekst is tweeledig. Enerzijds dient de tekst taalkundig correct te zijn. Anderzijds dient de feitelijke informatie in de tekst te kloppen. Ik begrijp dat dit bij een fictief verhaal niet altijd nodig is, omdat het verzonnen is. Maar wees hier toch kritisch op in jouw tekst. Stel, je creëert een tijdsbeeld in het verleden, laat dan dat tijdsbeeld ook kloppen. Bijvoorbeeld, het gaat om de 'Flower Power'-tijd. Laat de kleding, muziek, maatschappelijke gebeurtenissen dan kloppen met die tijd. De couleur locale is dan feitelijk juist en zorgt dan niet voor gefronste wenkbrauwen bij de kritische lezer. Doe hiervoor goede research, mocht je een sfeerschets van een bepaald tijdsbeeld maken. Tenzij, verwarring juist jouw bedoeling is en het juist niet mag kloppen.

Zoals ik al schreef, dient te tekst ook taalkundig te kloppen. Let op je spelling en grammatica. Kritische lezers kunnen vallen over zulke fouten en jouw tekst - en daarmee jou - niet meer serieus nemen. Wees daar op bedacht, want een tekst schrijf je meestal voor de lezer. Houd bij het schrijven bepaalde gerenommeerde websites open, zoals Van Dale (goed woordenboek) en Onze Taal (fijne opzoeksite en leuke nieuwsbrief). Taal is dynamisch, taalregels die in jouw schooltijd golden, kunnen nu anders zijn. Daarom is het goed om via de genoemde websites op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen.

De correctheid van het Nederlands is van belang, maar ook hier zijn in de literatuur uitzonderingen te vinden, zoals de Ierse schrijver James Joyce, die zijn eigen woorden bedacht. Mocht je geen Joyce willen zijn, let dan op je taal, spelling en grammatica.

Heldere tekst ('Clear') 

Helder is eigenlijk een heel vaag begrip. Want, wat is een heldere tekst precies? Immers, wat voor mij helder is, is voor jou misschien totaal niet duidelijk. Waar het hier om gaat, is dat een tekst niets aan het toeval overlaat. Zeg maar: 'What you read is what you get', niet meer en niet minder. Wanneer discussie ontstaat over een term, zin of alinea, dan ben je de lezer kwijt, want het gaat om het verhaal en jouw boodschap en niet om wat je bedoelt met een bepaalde zin. Tijdens dit soort momenten haken lezers af, en dat wil je juist voorkomen. Daarom: wees helder, wees duidelijk in wat je (om)schrijft. De beste teksten strelen alle zintuigen, zodat de lezer het beeld dat jij schetst in je tekst helemaal voor zich ziet, hoort en voelt, en zelfs ruikt en proeft. Daarom adviseer ik mijn schrijvers in mijn schrijfcoachingstrajecten om 'V.A.K' te schrijven: visueel (vertel wat de lezer moet zien), auditief (beschrijf wat de lezer moet horen) en kinesthetisch (omschrijf wat de lezer moet voelen) en eventueel moet ruiken en proeven. Met deze techniek neem je de lezer helemaal mee in jouw verhaal, of het nu een boek, blog of een artikel is. En: de tekst wordt hiermee ontzettend helder en duidelijk.

Coherente tekst

Een coherente tekst is een samenhangende tekst. Geen losse flarden, losse alinea's die elkaar niet juist opvolgen, verwarrend taalgebruik en het invoegen van zaken die er niet toe doen voor het verhaal en het doel daarvan. Onderscheid ook hoofd- van bijzaken, want anders wordt het te rommelig, te gedetailleerd en te warrig. Een goede tekst hangt goed aan elkaar samen. Daarom: sla de juiste bruggen, gebruik relevante voorbeelden en raak niet verstrikt in jouw verwarring. Als een lezer het niet meer snapt, is de kans groot dat die afhaakt. Zorg dus voor samenhang.

Consistente tekst

In een goede tekst dien je ook consistent te zijn. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat je woorden, afkortingen, namen, et cetera, door de hele tekst consequent op dezelfde manier schrijft. Ook is de zogeheten 'tone of voice' van belang om die consistent te houden. Als dat niet zo is, heeft de lezer dat zo door en is de kans zeer aanwezig dat die jou als schrijver niet meer serieus neemt en jouw tekst niet meer wil verder lezen. Mits, het natuurlijk de bedoeling is dat je de lezer verwart. Maar in principe geldt de regel: wees consistent! 

Redacteur en/of tekstcorrector

Je wilt graag dat het schrijven in een flow gebeurt en dat je daarin niet wordt onderbroken. En, een vergissing in correctheid, helderheid, samenhang en consistentie is gauw gemaakt. Schroom daarom niet om hulp in te roepen. Sowieso is het handig om iemand anders - een paar blanco ogen - naar jouw tekst te laten kijken. Verder is er ook professionele hulp, zoals een redacteur en/of een tekstcorrector. Ik adviseer de schrijvers in mijn schrijfcoachingstrajecten altijd nadat het manuscript klaar is, een tekstcorrector in te schakelen. De eerste redactieslag help ik de schrijvers bij als hun schrijfcoach, maar de vervolmaking en laatste finesses nadat een tekst gereed is, is een extra paar deskundige ogen geen luxe.